10. ทุติยอริยาวาสสุตฺตวณฺณนา

[20] ทสมํ ยสฺมา กุรุรฏฺฐวาสิโน ภิกฺขู คมฺภีรปญฺญาการกา ยุตฺตปฺปยุตฺตา, ตสฺมา ยถา เตสํ ทีฆนิกายาทีสุ มหานิทานาทีนิ กถิตานิ, เอวมิทมฺปิ คมฺภีรํ สุขุมํ ติลกฺขณาหตํ สุตฺตํ ตตฺเถว อโวจฯ ตตฺถ ปญฺจงฺควิปฺปหีโนติ ปญฺจหิ องฺเคหิ วิปฺปยุตฺโต หุตฺวา ขีณาสโว อวสิ วสติ วสิสฺสติฯ ตสฺมา อยํ ปญฺจงฺควิปฺปหีนตา อริยาวาโสติ วุตฺโตฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ฉฬงฺคสมนฺนาคโต โหตีติ ฉฬงฺคุเปกฺขาย สมนฺนาคโต โหติฯ ฉฬงฺคุเปกฺขา ธมฺมา นาม เกติ? ญาณาทโยฯ ‘‘ญาณ’’นฺติ วุตฺเต กิริยโต จตฺตาริ ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตานิ ลพฺภนฺติ, ‘‘สตตวิหาโร’’ติ วุตฺเต อฏฺฐ มหาจิตฺตานิ, ‘‘รชฺชนทุสฺสนํ นตฺถี’’ติ วุตฺเต ทส จิตฺตานิ ลพฺภนฺติฯ โสมนสฺสํ อาเสวนวเสน ลพฺภติฯ สตารกฺเขน เจตสาติ ขีณาสวสฺส หิ ตีสุ ทฺวาเรสุ สพฺพกาเล สติ อารกฺขกิจฺจํ สาเธติฯ เตเนวสฺส จรโต จ ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหตีติ วุจฺจติฯ

ปุถุสมณพฺราหฺมณานนฺติ พหูนํ สมณพฺราหฺมณานํฯ เอตฺถ สมณาติ ปพฺพชฺชูปคตา, พฺราหฺมณาติ โภวาทิโนฯ ปุถุปจฺเจกสจฺจานีติ พหูนิ ปาเฏกฺกสจฺจานิฯ ‘‘อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ, อิทเมว สจฺจ’’นฺติ เอวํ ปาฏิเยกฺกํ คหิตานิ พหูนิ สจฺจานีติ อตฺโถฯ นุณฺณานีติ นีหฏานิฯ ปนุณฺณานีติ สุฏฺฐุ นีหฏานิฯ จตฺตานีติ วิสฺสฏฺฐานิฯ วนฺตานีติ วมิตานิฯ มุตฺตานีติ ฉินฺนพนฺธนานิ กตานิฯ ปหีนานีติ ปชหิตานิฯ ปฏินิสฺสฏฺฐานีติ ยถา น ปุน จิตฺตํ อาโรหนฺติ, เอวํ ปฏินิสฺสชฺชิตานิฯ สพฺพาเนว ตานิ คหิตคฺคหณสฺส วิสฺสฏฺฐภาวเววจนานิฯ

สมวยสฏฺเฐสโนติ เอตฺถ อวยาติ อนูนา, สฏฺฐาติ วิสฺสฏฺฐาฯ สมฺมา อวยา สฏฺฐา เอสนา อสฺสาติ สมวยสฏฺเฐสโน, สุฏฺฐุวิสฺสฏฺฐสพฺพเอสโนติ อตฺโถฯ ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติอาทีหิ มคฺคสฺส กิจฺจนิปฺผตฺติ กถิตาฯ ราโค เม ปหีโนติอาทีหิ ปจฺจเวกฺขณผลํ กถิตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

นาถวคฺโค ทุติโยฯ

3. มหาวคฺโค

1. สีหนาทสุตฺตวณฺณนา

[21] ตติยสฺส ปฐเม วิสมคเตติ วิสมฏฺฐาเนสุ โคจเรสุ คเตฯ สงฺฆาตํ อาปาเทสินฺติ ฆาตํ วธํ ปาเปสิํฯ ตสฺส หิ อุสฺสนฺนเตชตาย ขุทฺทเกสุ ปาเณสุ อนุกมฺปา โหติฯ ตสฺมา เย ปฏิสตฺตุภาเวน สณฺฐาตุํ สกฺขิสฺสนฺติ, เย ทุพฺพลา ปลายิตุกามา ภวิสฺสนฺติ, เต ปลายิสฺสนฺตีติ สีหนาทํ นทิตฺวาว โคจราย ปกฺกมติฯ ตถาคตสฺเสตํ อธิวจนนฺติ ยทิ หิ สหนตาย หนนตาย จ สีโห, ตถาคโต หิ สพฺพานิ จ อิฏฺฐานิฏฺฐานิ สหติ, สพฺพปรปฺปวาทิโน จ วาทานํ นิมฺมถเนน หนติฯ อิทมสฺส โหติ สีหนาทสฺมินฺติ อยมสฺส สีหนาโทฯ

ตถาคตพลานีติ อญฺเญหิ อสาธารณานิ ตถาคตสฺเสว พลานิฯ ยถา วา ปุพฺพพุทฺธานํ พลานิ ปุญฺญสมฺปตฺติยา อาคตานิ, ตถา อาคตพลานีติปิ อตฺโถฯ ตตฺถ ทุวิธํ ตถาคตสฺส พลํ กายพลํ ญาณพลํฯ เตสุ กายพลํ หตฺถิกุลานุสาเรน เวทิตพฺพํฯ วุตฺตญฺเหตํ โปราเณหิ –

‘‘กาลาวกญฺจ คงฺเคยฺยํ, ปณฺฑรํ ตมฺพปิงฺคลํ;

คนฺธมงฺคลเหมญฺจ, อุโปสถฉทฺทนฺติเม ทสา’’ติฯ

อิมานิ ทส หตฺถิกุลานิฯ ตตฺถ กาลาวกนฺติ ปกติหตฺถิกุลํ ทฏฺฐพฺพํฯ ยํ ทสนฺนํ ปุริสานํ กายพลํ, ตํ เอกสฺส กาลาวกสฺส หตฺถิโนฯ ยํ ทสนฺนํ กาลาวกานํ พลํ, ตํ เอกสฺส คงฺเคยฺยสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ คงฺเคยฺยานํ, ตํ เอกสฺส ปณฺฑรสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ ปณฺฑรานํ, ตํ เอกสฺส ตมฺพสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ ตมฺพานํ, ตํ เอกสฺส ปิงฺคลสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ ปิงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส คนฺธหตฺถิโนฯ ยํ ทสนฺนํ คนฺธหตฺถีนํ, ตํ เอกสฺส มงฺคลสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ มงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส เหมสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ เหมานํ, ตํ เอกสฺส อุโปสถสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ อุโปสถานํ, ตํ เอกสฺส ฉทฺทนฺตสฺสฯ ยํ ทสนฺนํ ฉทฺทนฺตานํ, ตํ เอกสฺส ตถาคตสฺสฯ